Vasiyetnameler, bir bireyin yaşamındaki son irade beyanı olarak sadece vasiyetçinin arzularını yansıtmakla kalmaz; aynı zamanda miras hukukunun sıkı kurallarına da tabidir.
Türk Medeni Kanunu’na göre miras bırakan, vasiyetname aracılığıyla bazı mirasçılarını mirastan çıkarabilir (TMK m. 510), yeni mirasçılar atayabilir (TMK m. 516), belirli mallarını istediği kişilere bırakabilir (TMK m. 517), koşul ve yükümlülükler koyabilir (TMK m. 515), yedek mirasçı (TMK m. 520) veya art mirasçı tayin edebilir (TMK m. 521) ve hatta bir vakıf kurulmasını dahi vasiyet edebilir (TMK m. 526)
Vasiyetnamenin resmi memur (noter veya sulh hâkimi) huzurunda düzenlenmesi mümkündür (TMK m. 532). Bunun dışında, miras bırakan kendi el yazısıyla da vasiyetname yapabilir (TMK m. 538). Olağanüstü hâllerde ise sözlü vasiyet yoluna başvurulabilir (TMK m. 539).
Vasiyetname tek taraflı bir irade beyanıdır; üçüncü kişilerin kabulüne gerek yoktur. Miras bırakan, yaşamı boyunca dilediği an vasiyetini değiştirme veya tamamen iptal etme hakkına sahiptir (TMK m. 542). “Bir daha değiştirilmeyecek” gibi kayıtlar geçersizdir.
Vasiyetnamenin geçerliliği için
TMK m.502 gereği; Ayırt etme gücü vasiyet anında mevcut olmalıdır.
• Yaş şartı: 15 yaşını doldurmak yeterlidir, reşit olmak gerekmez.
Vasiyetnamenin Şekilleri
1- Resmî Vasiyetname (TMK m.532-535),Miras bırakan arzularını notere veya sulh hâkimine bildirir, yazıya geçirilir, okunup imzalanır, tanıklar ve memur tarafından da imzalanır. Okuma-yazma bilmeyen miras bırakan için TMK m.535 gereği, vasiyetname memur tarafından iki tanık huzurunda yüksek sesle okunur, miras bırakan son arzusu olduğunu beyan eder, tanıklar da bunu yazarak imzalar. Bu usul bir geçerlilik şartıdır
• Okuma-yazma bilmeyen tanığın bulunması vasiyetnamenin iptalini gerektirir
• Vasiyetname baştan sona aynı memur tarafından düzenlenmeli ve imzalanmalıdır. Aksi halde iptal edilir .
Resmî vasiyetnamenin iptali halinde noter, Noterlik Kanunu m.162 gereği doğan zararlardan sorumludur.
2- El Yazılı Vasiyetname (TMK m.538),Vasiyetnamenin tamamı miras bırakanın kendi el yazısıyla yazılmış olmalı, Gün, ay ve yıl belirtilmeli, Miras bırakan imzasını atmalı.
3- Sözlü (Olağanüstü) Vasiyetname (TMK m.539),Olağanüstü hâller (ölüm tehlikesi, savaş, ulaşımın kesilmesi, ağır hastalık) nedeniyle resmî veya el yazılı vasiyetin mümkün olmadığı durumda yapılır. �Miras bırakan, son arzularını iki tanığa sözlü olarak bildirir, tanıklar hemen yazıp imzalar ve sulh hâkimine verir.
• Sözlü vasiyetin derhal hâkime tevdi edilmemesi geçersizlik sebebidir
• Kalp hastası olmak tek başına olağanüstü hâl oluşturmaz
• Olağanüstü hâl ortadan kalktıktan sonra, miras bırakan sağlığını ve imkânlarını yeniden kazanmışsa, sözlü vasiyet geçerliliğini korumaz. Bu durumda, miras bırakanın iradesini resmî veya el yazılı vasiyetnameyle yeniden açıklaması gerekir (TMK m.540).
Vasiyetname ile Yapılamayacak İşlemler: Evlenme, boşanma, tanıma, evlat edinme gibi şahsa bağlı haklar vasiyetle düzenlenemez. Bu husus, şahsa sıkı sıkıya bağlı hakların devredilemeyeceğini düzenleyen genel ilkelere dayanır (TMK m.23).
Saklı pay mirasçılarının payları doğrudan vasiyetnameyle ortadan kaldırılamaz. Saklı payı aşan tasarruflar iptal değil, tenkis davası konusu olur
Şahsa sıkı sıkıya bağlı haklar: Velayet (TMK m.335), nafaka istemi (TMK m.175, m.182/2) gibi şahsi haklar vasiyetnameyle düzenlenemez.
Miras sözleşmesi hükümleri vasiyetle konulamaz: Çünkü vasiyetname tek taraflı, miras sözleşmesi ise iki taraflı bir ölüme bağlı tasarruftur. (TMK m.545 vd.).
Hukuka veya ahlâka aykırı koşullar: Vasiyetnameye konan hukuk veya ahlaka aykırı koşullar geçersizdir (TMK m.515/II).
